Sneek demonstreert!

Steenwijk 6 juni 2020

Hallo Yeme,

Over heel de wereld protesteren mensen in de hoop racisme te keren en ieder leven van onschatbare waarde te laten zijn. Zullen we ooit op een punt komen waar ieder mens van net zulk onschatbare waarde is als elk ander? Waarin het niet uitmaakt welke kleur iemand heeft of welk geloof iemand belijdt? In jouw tijd was de wereld nog lang niet zover en ik vrees dat we sinds die tijd niet echt zijn opgeschoten.

Ken je dat verhaal, over die demonstratie in Sneek? Vast wel, het was het gesprek van de dag dat voorjaar. Dat was hard tegen hard met rellen en vechtpartijen. Een moment waarin de Sneker bevolking in opstand kwam. De politie had er ook een grote rol in maar anders dan je zou denken.

Unie-rellen in democratisch bolwerk Sneek
Het is voorjaar, 1941. De W.A. (de Weerbaarheidsafdeling, de geüniformeerde ordedienst en knokploeg van de NSB) gaat graag de straat op om de nationaalsocialistische ideeën te verspreiden en hun kranten aan de man te brengen. Sijbren is dan wachtmeester van Vendel 1, Ban 12, de W.A. afdeling van Leeuwarden. Één van zijn taken is het organiseren van de colportage in Friesland. Stoer en sterk in hun zwarte uniformen en glimmende laarzen verkopen ze in weer en wind de NSB-bladen zoals 'Volk en Vaderland' en 'De Zwarte Soldaat' .
De ideeën van de NSB vinden lang niet overal gehoor. Sterker nog, op veel plaatsen worden de W.A. mannen genegeerd en in een enkel dapper geval staat iemand op om hen de wacht aan te zeggen. Dit heeft direct consequenties, dat kun je wel nagaan. Wie optrad tegen de W.A. kon rekenen op klappen en een arrestatie door de gevreesde S.D. (Sicherheidsdienst) Met een beetje pech belandde je in een concentratiekamp.

Op zaterdag 22 maart 1941 stapt Sijbren samen met een tiental W.A. mannen op de fiets en trapt hij de 25 km van Leeuwarden naar Sneek om daar de 'Zwarte Soldaat' aan de man te brengen. Het is een koude dag met een gevoelstemperatuur van rond het vriespunt. Tijdens de fietsrit blaast de zijwind meer tegen dan voor en motregen zorgt voor extra kou. Na anderhalf uur rijdt de verkleumde groep via de Leeuwarderweg Sneek binnen en besluiten ze bij café Knorr de fietsen te parkeren. Dit café staat net voor de Oosterpoortbrug, welke je over moet steken om het centrum binnen te gaan. De brug kan open gedraaid worden voor scheepvaart en heeft daarom slagbomen om het verkeer te stoppen. Tegenover het café staat de kazerne van de Marechaussee.

Café Knorr (tegenwoordig 't Ouwe Vat, zie foto bij dit artikel) dateert uit begin 18e eeuw. Het karakteristieke pand diende als herberg voor reizigers en handelaren die Sneek wilden bezoeken. Ook nu kun je er nog altijd terecht voor een biertje of gezellig vermaak.

Café Knorr voor de Tweede Wereldoorlog

Kort bezoek
Nadat de fietsen zijn geparkeerd trekken de W.A. mannen met de kranten onder de arm in een strakke formatie het centrum in. De laarzen dreunen over de brug. De inwoners van Sneek zitten hier niet op te wachten en al binnen het halve uur dat de mannen er zijn breken er rellen uit in het centrum.

De Snekers trekken de straat op en protesteren tegen de aanwezigheid van de W.A. in hun stad. Op een gegeven moment wordt de sfeer erg grimmig met meer dan 100 zgn. 'Unieleden' tegenover het elftal en moet de groep ontzet worden door de politie. "Democratenterreur op z'n best!!" kopt de Zwarte Soldaat later.

De politie begeleidt de W.A. mannen terug naar café Knorr, sluit vervolgens de slagbomen en richt een barricade in op de brug om de 'Unieleden' op afstand te houden.Het groepje W.A. mannen neemt in het café een kop koffie om bij te komen en zijn uitermate verontwaardigd over de ongastvrije behandeling.

Vanuit het café kijken ze uit op de brug en halverwege de koffie zien ze tot hun schrik dat de slagbomen omhoog gaan, de politie de barricade opdoekt en zich terug trekt. Het duurt niet lang voordat de 'Unieleden' de brug over zijn. Inmiddels zijn het er meer dan 200.

De massa stelt zich op langs weerszijden van de Leeuwarderweg, de enige uitweg. Zo het wil was men net bezig met de bestrating en lagen aan weerszijden de klinkers voor het oprapen. De W.A. mannen kunnen niet langer in het café blijven dus stappen ze op de fiets en trappen ze als een malle door de menigte, bekogeld door straatklinkers en kreten als “Sla dood die landverraders”

De Snekers hadden gevoel voor richting en een aantal bakstenen troffen hard hun doel. Één W.A. man eindigde met een ernstige hersenschudding, een ander met een heupfractuur en de rest met builen en schrammen. Vanuit de kazerne van de marechaussee tegenover het gebeuren kwam taal nog teken van hulp.

Op volle kracht!
Een week later, op zaterdag 29 maart keert de W.A. op volle kracht terug. Onder de bezielende leiding van Hopman Wybren Reinout Van Haga marcheren 125 trotse W.A. mannen anderhalf uur door de straten van Sneek. Onder begeleiding van trommels en veel machtsvertoon stampt het zwarte leger door de straten. luid zingend “ Wij strijden voor Vrijheid en Recht, weg met de Joden-unie” en "Wie ons weerstaat gaat van de straat!" Ditmaal kwam er geen verzet, anders dan dat het publiek massaal de rug toekeerde tijdens het passeren van de mars.

"Enkele schreeuwers werden door de politie in minder dan geen tijd tot zwijgen gebracht. In Sneek heerscht nog de oude democratische geest. Maar ook hier zal met de bezem van het Nationaal Socialisme grondig geveegd worden." zo was te lezen in Het Nationale Dagblad.

De Zwarte Soldaat schrijft:" Na een marsch van ruim anderhalf uur werd het W.A. Vendel voor het station ontbonden nadat Hopman Wybren Reinout Van Haga zijn mannen toegesproken had en hen dankte voor hun gedisciplineerd en waardig optreden. Hij sprak de hoop dat dat indien in den vervolge een kleine afdeling van de W.A. kwam om te colporteeren , deze met rust gelaten zou worden."

De Sneeker-Unie-hetskliek heeft een waarschuwing gehad nu; mocht blijken dat men onze kleine afdeelingen weer aanvalt, dan zal de W.A. terugkeeren in groot verband en bewijzen dat de straat óók in Sneek aan de W.A. behoort. W.A.marcheert Hou-Zee , de straten vrij!"
Aldus Hopman W.R. Van Haga.

Pas jaren later, op zaterdag 14 april 1945, beginnen de Duitsers zich uit Sneek terug te trekken. Sijbren is dan reeds in Duitsland en Van Haga zit in afwachting van de bevrijding ondergedoken bij een vriend in Haarlem. Zondag 15 april 1945 kunnen de Snekers opgelucht ademhalen. Sneek is bevrijd.

Hartelijke groet, Cindy

Foto uit de Zwarte Soldaat: W.A. marcheert te Sneek 29-03-1941