Liefde van de wolf

Stemmen uit het verleden

24 juni 2020 Steenwijk

Hallo Yeme,

Soms vind ik kadootjes, zo voelt het dan tenminste. Zaken waar ik niet op had durven hopen. Handgeschreven brieven, dikke strafrechtdossiers, administratie en documenten, een oud schip....de lijst is eindeloos. Een van de meest bijzondere vondsten zijn geluidstapes met de stemmen van twee hoofdpersonen uit het verhaal van Sijbren: Wiebren Reinout ('Wieb') Van Haga en Arris Floris Ouwehand. Deze twee mannen zijn begin jaren '80 geinterviewd door een Scheveningse schrijver en onderzoeker die zich bezig hield met het uitpluizen van onfrisse praktijken omtrent de Zeereddingsdienst in de Tweede Wereldoorlog. Zo heb ik Piet Spaans leren kennen, dichter en auteur, en inmiddels 87 jaar jong. Opgegroeid in een Schevenings vissersgezin, het hart op de tong en passie voor het aan de kaak stellen van verborgen onrecht. Ik mag Piet wel.

Piet
We hebben afgesproken bij het Nationaal Archief en drinken een bakje koffie in de hal. Piet komt er graag. Hij is jarenlang iedere dag met de tram naar Den Haag gekomen om dieper te spitten in de archieven. Sinds een paar jaar doet hij het wat kalmer aan maar nu we zo in de hal zitten te praten zie ik het vuur weer oplaaien in zijn ogen. "Misschien moest ik maar weer eens een project oppakken." zegt Piet terwijl hij verlangend richting de studiezaal kijkt. "De vrouw heeft het liever niet weet je. Ik moet wat om de gezondheid denken." En dus is Piet thuis aan de slag, met een klein projectje hoor. Wel eentje die zoveel stof doet opwaaien in Den Haag dat een advocaat zich er al mee heeft bemoeid. "Ze kunnen me wel dwars zitten, maar de waarheid kun je niet verstoppen." Piet ligt er niet wakker van.

Slinks schuift hij drie cassettebandjes over de tafel naast mijn plakje cake. Met een vette knipoog zegt hij: "Hier, voor jou. Ik doe er niks meer mee. Misschien heb je er wat aan." Het zijn gespreksopnames van interviews uit 1983, uit de tijd dat Piet onderzoek doet naar de dubieuze samenwerking tussen het Rode Kruis, De Zeereddingsdienst en de Duitse bezetter. Op de bandjes staan de stemmen van mannen waar ik reeds 5 jaar onderzoek naar doe. Zal Sijbren worden genoemd?

Zeereddingsdienst
De Zeereddingsdienst (ZRD), opgericht in augustus 1940, is aanvankelijk een neutrale organisatie waarmee reddingsacties op de Noordzee worden uitgevoerd voor ieder die daar strandt. In de stichtingsakte staat het doel van de ZRD omschreven. 'De Stichting heeft ten doel de redding van schipbreukelingen uit Zeenood voor de Nederlandsche kust onverschillig welke nationaliteit'. Aan de achterkant lopen alle (financiele) wegen naar de bezetter en is de organisatie verre van neutraal. De reddingsschepen worden tevens gebruikt om te spioneren. De ZRD is een kort leven beschoren en wordt al snel omgekat naar een visserij om de Duitsers te voorzien van vis. Uiteraard komt hier ook een enorme zwarthandel op gang.
De ZRD is een interessante zaak waar je bijna een miniserie over zou kunnen maken. Politiek, intriges, geld, relaties...alle ingredienten voor een goede film. Maar dat is een andere zaak dan die van mij. Ik moet focus houden Yeme, anders dwaal ik te ver af. De ZRD is het decor waar slechts een deel van het verhaal van Sijbren zich afspeelt.

Van Haga en Ouwehand
Van Haga, nu directeur bij de ZRD, is de voormalige W.A. commandant van Sijbren in Leeuwarden. Sijbren heeft nauw met hem samengewerkt en later de positie van Vendelcommandant overgenomen. Eerder heb je al over Van Haga kunnen lezen in mijn brief "Sneek Demonstreert!"

Foto: één van de beurtvaartschepen bij het kantoor van Rederij Stânfries aan de Willemskade, Leeuwarden. Sijbren werkt hier als walbaas.

Wanneer Sijbren eind '42 een hoog oplopende ruzie veroorzaakt met zijn werkgever Rederij Stânfries biedt Van Haga hem een baan aan als magazijnbeheerder bij de ZRD. Dat hoeft hij geen twee keer te zeggen. Sijbren wordt verantwoordelijk voor allerhande opslag. Olie, brandstof, slangen en buizen maar ook tafellinnen, beddengoed, servies etc. Ouwehand heeft als Chef Materieel de leiding over het materiaal van de visserij en de proviandering van de schepen in de havens. Je vindt hem vaak samen met Sijbren in het kantoor aan de Nieuwe Haven in Vlaardingen.

Beide heren hebben een aanzienlijke rol gespeeld in hoe het Sijbren is vergaan. In de dossiers ben ik al het een en ander tegengekomen. Maar nu heb ik ook deze bandjes. Zal Sijbren worden genoemd? Na 3 uur luisteren en een schrift vol aantekeningen verder ben ik er nog een beetje beduusd van. Wat is de kans dat je oude cassettebandjes in handen krijgt waarmee een aantal cruciale puzzelstukjes op hun plek vallen? Waar Sijbren expliciet wordt genoemd door beide mannen? Het is weer heel bijzonder.

Ben je nieuwsgierig hoe dat nou precies zit met die ZRD en welke bedenkelijke rol het Rode Kruis heeft gespeeld, lees dan hier het artikel dat Piet erover heeft geschreven: https://www.allesoverscheveningen.nl/verhalen/view-verhaal.php?id=117

Hartelijke groet, Cindy

24-06-2020